Geleneksel Yörük Kadın Giysileri (*)

Üç Etek

Uzun bir cebeni andıran; kadife, ipek, çitari veya kutnu kumaşlardan oluşan üç eteğin önü açıktır; belden itibaren etek kısmı üç parçadan oluşur. Maraş işi, sim sırma işleme ve oyalar ile süslenen üç eteğin öndeki iki parçası bele bağlanır. Bele bazen tek taraflı üçgen sallama yapılarak şal kuşak bağlanır. Bazen de telkâri gümüş işçiliği ile yapılmış ön tarafta, gümüşten tokası bulunan gümüş kemer takılır. 

Üç etek içine genellikle basmadan ya da ipekten yapılmış ağı geniş şalvar; canfır ve melas kumaştan yarım yakalı, bağrı açık yaka ağzına; bağır (göğüs) kısmı pullu veya oyalarla süslenmiş içlik (göynek) ya da içliğin kumaşından yine yaka ve göğsü iğne-pullu, oyalı; omuz genişliğinde, yakası açık, kolları ve arkası olmayan, hakim yakalı tek parçalı bağırtlak(boyunluk-sütlük-göğüslük) giyilir. Üç etek üzerine; kollu, üzeri sırmalı, "fermene" diye adlandırılan kısa yelek de kullanılmaktadır.

Bindallı

Bindallı, Yörük kızlarının düğünlerinde giydikleri gelinliklerdir. Evlendikten sonra katıldıkları tüm düğünlerde de kullanılmaktadır. Genellikle koyu kırmızı, mor, lacivert gibi koyu renk kadife ve atlas kumaş üzerine sırma, sim, altın tel ve benzer materyal kullanarak; çeşitli tekniklerle serpme dal, yaprak, çiçek vs. motifler işlenmiş tek parça, önü kapalı giysidir.

Başlar

Üç etek ve bindallılarda başta fes, tepelikli olarak kullanılır. Fes üzerine beyaz, oyalı, pullu yazmalar bağlanır. Pullu ve oyalı örtülerin yanında yeşil, sarı, beyaz, kırmızı renkte yemeniler örtülür. Bu renkler Yörüklerin Orta Asya’dan beri geleneksel renkleridir. Örtenin bekar, nişanlı veya evli olduğunu anlatabilecek niteliktedir.

Yörük kadınları; çiçekler, bitki tohumları, boncuklar, pul, düğmeler, deniz kabukları, renk renk iplikler, yün parçaları, püsküller, at kılları, madeni parçalar ve kanatlı hayvan tüyleri gibi çok çeşitli malzemeleri süslemede kullanır. 

Fesin uç kısmına "alınlık" denilen bir sıra altın veya "vurgun" denilen gümüş gerdanlık biçimindeki takılar takılır. Alınlık ya da vurgunun olmadığı hallerde, fes üzerine altın veya gümüş paralar takılır.

Saçlar, saçlara yapılan örgüler, örgülerin miktarı, kâküller ve zülüfler ile baş süslemeleri ve süsleme şekilleri, kadınların evli ya da bekar olduğunu gösterir.

Başa örtüler, örtülerin kenarlarına yapılan oyalar bile örtüyü örtenin bekar, nişanlı veya evli olduğunu anlatabilecek niteliktedir.

Ayağa Giyilenler

Ayakta, işlemeli yün çorap ve dolamalı çarık bulunur. Zaman zaman çarığın yerini mest almaktadır.


Geleneksel Erkek Giysisi

Antalya erkek giyiminde, başta, kırmızı veya bordo keçeden fes yer almaktadır. Fesin üzerine renkli, uçları püsküllü poşu sarılmaktadır. 

Sırtta hakim yakalı, önü kapalı “göynek" ya da "mintan” dediğimiz giysi bulunmaktadır. Bu giysi önü düğmeli “camadan” adlı iç yeleği ile giyilmektedir. Açık mavi renkte, bel hizasında uzun kollu cepken ise yörede “kebe” ismi ile anılmaktadır. 

Keçi kılından dokunan “çarşır/ çakşır” adlı içi astarlı, ayak bileğine kadar uzanan şalvar; şalvarın üstüne sarılan kuşak ve dize kadar çorap ile erkek giysisi tamamlanmaktadır.

Antalya erkeklerinin ayaklarında çarık, yemeni ya da siyah kundura bulunur. Aksesuar olarak ise siyah deriden bir tür kuşak olan silahlık, işlemeli mendillerin içine konulduğu yağlık, azık torbası olarak kullanılan heybe; köstekli saat, tabaka, oyalı kısımları kuşaktan sarkıtılan mendil kullanılmaktadır.