Antalya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü

Hamamlar

Patara’da limanın doğu yakasında Kurşunlutepe-Tepecik aksında gelişen bu kent dokusu, yukarıda tanımlananların dışında, diğer birçok yapı ile daha da zenginleşmiştir. Bunların başında; Nero/Vespasian Hamamı, Merkez Hamamı, Küçük Hamam, Liman Hamamı ve Ortaçağ Hamamı olarak tanımlanan beş adet hamam gelmektedir ki bu da bir liman kentinin en üst düzeydeki insan hareketliliği ile ilgilidir. Bunlar arasında Nero Hamamı ile Küçük Hamam, yalnızca kentin değil, tüm Lykia’nın bilinen en erken örnekleridir. Ana caddenin doğusunda ve agoranın kuzeyinde konumlanan Nero Hamamı 38.00 x 27.00 m ölçülerindedir; doğu-batı doğrultusunda yan yana sıralanmış üç mekânı ile “sıralı tip” olarak bildiğimiz hamamlardandır. Kuzeyindeki alanda, belki de imparator kültüne ait bir yapının bulunabileceği, buradaki alanı kuşatan Erken Doğu Roma surunun içinde ve önünde bulunan çok sayıda yazıt ve sunaklardan tahmin edilmektedir. Ancak bu yapı, tek bir iz vermeyecek biçimde temelden sökülmüştür. Alanın kuzeybatısındaki Merkez Hamamı, 12.50 x 25.00 m ölçüsündedir ve üç mekânlıdır. Roma İmparatorluk Dönemi’nin ilerlemiş bir sürecinde yapılmış olmalıdır. Ana caddenin batısındaki yükseltinin üzerinde bulunan Küçük Hamam ise, hem farklı plan şeması, hem de duvar işçiliği ile kentin en erken hamamlarından olmalıdır. Sadece 120 m2 bir kullanım alanına sahip olan bu hamamın, balnea ve thermae kavramlarından hangisine uyduğu ve kesin tarihi, kazı çalışmalarının başlaması ile kesinlik kazanacaktır. Buna karşın Patara’nın en geç tarihli yapılarından biri olan Ortaçağ Hamamı’nın kazı çalışması bitirilmiştir. Korinth Tapınağı’nın önünde Ortaçağ suruna dayanan ve 12.00 x 8.00 m’lik ölçüleriyle küçük boyutlu hamam, olasılıkla bir şapelden devşirilerek yapılmıştır.  Bu olgunun yanı sıra, kazısında ele geçen seramiklerden bazılarının Selçuklu seramik motifleri ile olan benzerliği ile yine burada bulunan Selçuklu sikkeleri, hamamın bir Selçuklu eseri olabileceğini de düşündürmektedir. 

Patara hamamları içinde en büyük olanı, 1200 m2’nin üzerinde bir alanı kaplayan Liman (Hurmalık) Hamamı’dır. Hem deniz girişine hem de kara girişine yakın konumdaki bu yapı kompleksi iki ana bölümden oluşmaktadır. Batıdaki hamam, doğu-batı doğrultusunda yan yana sıralanan frigidarium, tepidarium ve caldarium mekânlarını içerir. Güney duvarı 6 pencereli bir apsisle sonlanan frigidariumun 42 m2’lik bir havuzu vardır. Tepidarium, güney yarısında geç dönemlerde oluşturulan iki adet kireç ocağı nedeniyle çok zarar görmüştür. Caldariumun batı cephesinde de ortada bir apsis yer alır. Çağlar içinde birçok değişikliğin yapıldığı bu alanda, apsisin iptal edilmesinden sonraki onarımlarda onun yerine buraya iki adet su teknesi ile batı girişli bir praefurnium yerleştirilmiştir. Hamamın doğu yarısında ise, bazilika thermarum olarak adlandırılan ve tamamı mermerle kaplı gösterişli yapı tipinin Anadolu’daki önemli bir örneği açığa çıkarılmıştır. Doğusu apsidal bir duvarla sonlanan yapının kuzey ve güneydeki uzun yanlarına mekânlar sıralanmıştır. Kuzey ve doğu dış cephe önünde iyi durumda ele geçmiş mozaik tabanlı mekânlar konumlanırken, güney ve batı cephe duvarları doğrudan taş döşemeli yollara bakmaktadır. Kent kapısından getirilen suyla da bağlantılı olarak MS 1. Yüzyılda inşa edilmesi gereken Liman Hamamı’na MS 3. yüzyılda bazilika thermarum eklenmiştir. Yapının her iki bölümü de asal işlevlerini MS geç 4. erken 5. yüzyıla kadar sürdürmüş, daha sonra MS 7. yüzyıla kadar, yoğun biçimde işlik olarak kullanılmıştır. Bu değişimin nedeni büyük olasılıkla MS 641 yılında yaşanan ve tahribatı bazilika thermarumda açık biçimde görülen büyük depremdir. Frigidariumda ele geçen MS 11. yüzyıla ait bir define ile tepidarium buluntularından MS 13. yüzyıla tarihlenen sgrafitto bir tabak parçası, bu büyük yapının işlikler sürecinden sonra da kısmi olarak kullanıldığını belgelemektedir.